Zeewier houdt de mens vitaal. Het kan geen toeval zijn dat in Japan procentueel de meeste honderdjarigen wonen. Vooral in dit deel van Azië wordt namelijk, naast veel vis, óók veel zeewier gegeten. Je kunt het niet bedenken of zeewier is er goed voor. Het zilte goedje is zowel voor mens als dier een rijke eiwitbron en bevat veel vitamine C en E. Zo is zeewier niet alleen goed voor onze spijsvertering, het verbetert ook de schildklierwerking en verlaagt de bloeddruk. En dat is maar een kleine greep uit de fysieke voordelen voor de mens.

Ook in Europa is men zich bewust van de plussen van deze algen. Als gezonde smaakmaker is ‘de groente uit de zee’ inmiddels toegetreden tot de moderne keuken. Bovendien past zeewier uitstekend in een plantaardig dieet. Redenen voor de opkomst van de zeewierteelt in West-Europa. Zo ook in Nederland. Hier werd in de Oosterschelde in 2013 de eerste zeewierboerderij opgezet.

Goed voor het klimaat

Ondertussen werd al jaren nagedacht over een grootschaligere zeewierteelt op de Noordzee. Temeer omdat zeewier niet alleen een hoge voedingswaarde heeft, maar ook omdat het, net als andere gewassen, CO2 uit de lucht haalt. Als bijvoeding van koeien scheelt het bovendien enorm in de uitstoot van broeikasgas (methaan), zo blijkt Australisch onderzoek met koeien en de mest die zij produceerden. Zeewierteelt kan zo een flinke bijdrage leveren aan de verbetering van het milieu.

Concrete plannen voor de teelt op zee kwamen echter niet van de grond. Wél zouden in de Noordzee over een oppervlakte van 4.000 vierkante kilometer windmolenparken verschijnen. Hierin zagen Eef Brouwers, Job Schipper, Marcel Schuttelaar en Koen van Swam een kans: waarom deze ruimte niet óók voor zeewierteelt gebruiken? Om de duurzame zeewierteelt een boost te geven en het medegebruik van de Noordzee te onderzoeken, riepen de vier pioniers in 2014 de Stichting Noordzeeboerderij in het leven, gevestigd in Den Haag.

Geen land noch zoetwater nodig

Zeewierteelt kent grote voordelen vergeleken met die van andere gewassen, vertelt Koen van Swam, woordvoerder van Stichting Noordzeeboerderij. Koen: “Zeewier heeft geen land nodig én geen zoetwater. Beide zijn schaars. Groenteteelt op het land wordt daardoor steeds moeilijker. Bovendien hoeft zeewier niet bemest te worden en dat scheelt behoorlijk in de belasting van het milieu.”

Tot 2014 werd zeewier in Nederland alleen geteeld op relatief rustig zout water, in de Oosterschelde. Men dacht dat het op open zee niet haalbaar zou zijn. Van Swam: “De zee zou te ruw zijn en het gewas zou gezandstraald worden. Er werd alleen maar gepraat en onderzocht. We wilden het dóen. Gewoon die boel in het water gooien. Daarmee een nieuwe impuls geven aan de ontwikkeling. En dat lukte. Dankzij een crowdfundingsactie konden we bij Texel de eerste kilo op de Noordzee geteelde zeewier oogsten.”

Zeewierplatform

Na het succes van de oogst bij Texel, zette Stichting Noordzeeboerderij het Zeewierplatform op. Het doel: onderzoeken of in Nederland een volwaardige en dus rendabele zeewiersector kan ontstaan. Inmiddels zijn 85 kennisinstellingen (waaronder TNO, Wageningen University & Research, Schuttelaar & Partners), bedrijven in de vis-, voedings- en landbouwindustrie (The Dutch Weedburger, Zeewaar) en een aantal energiebedrijven (Eneco, Nuon) bij het platform aangesloten. Zij delen binnen het platform kennis met elkaar en investeren in de ontwikkeling van de sector. Een uitvloeisel van deze samenwerking is de proefboerderij van 600 hectare voor de kust van Scheveningen: the North Sea Innovation Lab (NSIL). Van Swam: “Hier is in december 2018 suikerwier gezaaid. We kijken hoe het groeit, wat de beste oogstmaand is en welke wisselwerking de teelt met andere organismen heeft.

Kraamkamer

Op het NSIL lopen verschillende pilots en onderzoeken. Koen: “Zo wordt samen met het bedrijfsleven aan innovatieve zaai- en oogstmethodieken gewerkt en met de Universiteit Wageningen doen we ecologisch onderzoek naar de invloed van zeewierteelt op ander zeeleven. Ook de voor- en nadelen van het zeewierboeren tussen de windmolens krijgen aandacht. De windmolens bieden bescherming aan de boerderijen, want er is geen zeevaart tussen de molens. Dat is nuttiger voor de teelt dan je misschien denkt: laatst is onze boerderij op open zee per ongeluk overvaren. De boerderij is een beschutte kraamkamer voor vissen en schelpdieren. De verankering tussen de windmolens is zodanig ontworpen dat het de groei van koraal stimuleert. Zo produceren we met deze ‘multi-use’-boerderijen niet alleen voedsel, maar geven we ook iets terug aan de natuur en trekken we op met de duurzame energiesector. De zeewiersector kan met de ontwikkeling van windmolenparken meegroeien.”

Koken met Zeewier

Suikerwier wordt onder andere gebruikt als voedsel. Je kunt het kopen in gedroogde vorm en toepassen in de keuken en als voedingssupplement. Stichting Noordzeeboerderij bracht er zelfs een kookboek voor uit: Groente uit de zee. Het boek bevat veel informatie over zeewier en algen, beschrijft lekkere en voedzame recepten.

Zaaien

Het zeewier op de Noordzee is afkomstig van inheemse zaden, van zeewier uit de Oosterschelde. De zaden gaan ‘geplakt’ aan lijnen de zee in. Deze lijnen zijn verticaal bevestigd tussen een drijvend rooster van boeien, dat op de bodem verankerd is. De vele drijvers houden het netwerk aan de oppervlakte. Dit is nodig omdat dit zeewier tot een diepte van 5 tot 7 meter groeit. Er liggen 26 lijnen van 7 meter voor de kust in het water.

Groeien

Wereldwijd zijn er wel 10.000 soorten zeewier, verdeeld in 3 stammen: rood-, groen- en bruinwieren. Zij verschillen in hun behoefte aan meer of minder licht, een hogere of lagere temperatuur of hun bestendigheid tegen getijdenwisselingen. In Scheveningen wordt suikerwier (laminaria saccharina) geteeld, een bruinwier dat 4 meter lang kan worden. Het blad is lintvormig, met golvende randen en is geschikt voor de omstandigheden in de Noordzee.

Oogsten

Vier tot vijf maanden na het zaaien wordt het wier geoogst. Dit gebeurt met een schip dat de lijnen oppikt en ze met een katrol naar binnen takelt. Aan boord wordt het wier van de lijnen afgesneden. Het zeewier van het innovatielab in de Noordzee is uitsluitend bedoeld voor onderzoek.